Opal jest uwodnioną formą krzemionki. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od greckiego słowa opallios, co w dowolnym tłumaczeniu oznacza „widzieć zmianę”.
Właściwości chemiczne
Jest to żel krzemionkowy zawierający zwykle 6–10% wody. Z czasem starzeje się, traci wówczas stopniowo wodę i przechodzi w chalcedon, czyli skrytokrystaliczną formę krzemionki.
Barwa i inne właściwości optyczne
Czysty opal jest bezbarwny. Domieszki, szczególnie żelaza, zabarwiają opal na żółto, brunatno, czerwono, różowo, zielono, niebiesko lub czarno. W półprzezroczystych opalach szlachetnych występuje opalizacja. Zjawisko to objawia się w postaci intensywnej gry barw na powierzchni kamienia lub perłowolśniącej, niebieskawej poświaty. Efekt opalizacji może ustąpić pod wpływem długotrwałego nagrzewania kamienia. Wpływ na efekty optyczne mają defekty upakowania i domieszki mineralne występujące w opalach. Najwyżej cenione są opale czarne (ciemnozielone, ciemnoniebieskie i czarne), opale ogniste o żywych barwach czerwonych, arlekinowe (czerwonawe z barwnymi plamkami) i hialit (opal podobny do kropli stopionego szkła). Opal jest przeświecający do nieprzezroczystego o połysku szklistym do woskowego.
Postać
Jest bezpostaciową formą krzemionki, zatem nie tworzy kryształów. Występuje w formie naskorupień, konkrecji i nacieków groniastych.
Pozostałe cechy rozpoznawcze
Ma twardość 5,5–6,5 w skali Mohsa, przełam muszlowy i bardzo małą gęstość - 2,01-2,17 g/cm3.
Występowanie
Opal jest pochodzenia hydrotermalnego – występuje w osadach gejzerów i gorących źródeł. Powstaje także w wyniku wietrzenia skał krzemianowych – law wulkanicznych i tufów.
Złoża
Na świecie: Opal szlachetny jest wydobywany głównie w Australii, Meksyku, Hondurasie, USA i Brazylii.
W Polsce: W Sudetach, m.in. w Jordanowie i Wirach k. Sobótki oraz w Szklarach, występuje bezbarwna odmiana opalu, czyli hialit.
Krystyna Wołkowicz
Państwowy Instytut Geologiczny
