Jest odmianą kwarcu o barwie purpurowej lub fioletowej. Nazwa wywodzi się od greckiego słowa amethystos, co znaczy trzeźwy, gdyż w starożytnych czasach wierzono, że picie wina z ametystowych czar chroni przed nadmiernym upiciem się.
Właściwości chemiczne
Dwutlenek krzemu.
Barwa i inne właściwości optyczne
Purpurową lub fioletową barwę ametystu powoduje domieszka żelaza dwu- i trójwartościowego. Największa intensywność barwy zaznacza się na końcu kryształu – na wieńczącej go piramidzie. Niektóre ametysty bledną pod wpływem światła słonecznego, należy je więc chronić przed nadmiernym nasłonecznieniem. Połysk kwarcu na naturalnych powierzchniach jest szklisty, na przełamie tłusty. Ametyst jest przezroczysty. W kryształach ametystu występują w bardzo różnych ilościach wrostki stałe (rutyl, hematyt, chloryt i wiele innych) oraz inkluzje fluidalne.
Postać
Krystalizuje w układzie trygonalnym. Na ogół przyjmuje formę sześciobocznych słupów, poprzecznie prążkowanych. Bardzo często tworzy zrosty krystaliczne.
Pozostałe cechy rozpoznawcze
Kwarc nie wykazuje łupliwości, przełam ma muszlowy, twardość 7 w skali Mohsa, gęstość 2,65 g/cm3.
Występowanie
Kwarc powstaje w różnych warunkach geologicznych. Najpiękniejsze jego kryształy powstają z pomagmowych par i gorących roztworów. Duże, piękne kryształy kwarcu, także ametystu, wymagają do swojej krystalizacji pustych przestrzeni w skale, małej ilości zarodków krystalizacji i jej spokojnego przebiegu, możliwego tylko w warunkach powolnego spadku temperatury, a także niewielkiej zawartości innych jonów w roztworze macierzystym. Ametysty występują w geodach w bazaltach, porfirach, wypełniają spękania w kwarcytach, są także eksploatowane ze złóż okruchowych. Niektóre brazylijskie geody ametystowe mają ponad 1,5 m średnicy.
Złoża
Na świecie: Ametysty są wydobywane w Brazylii, Urugwaju, na Madagaskarze, w Zambii, Iranie, na Cejlonie, w Indiach, Rosji (Ural, Syberia), Meksyku i USA. Najcenniejsze są ciemne odmiany ametystu o barwie fioletowej. Ametysty takie występują na Madagaskarze.
W Polsce: Ametyst występuje na Dolnym Śląsku, w okolicach Szklarskiej Poręby, Lwówka Śląskiego i Kamiennej Góry, a także koło Krzeszowic pod Krakowem.
Krystyna Wołkowicz
Państwowy Instytut Geologiczny
