Nazwa turkus (turquois) pochodzi od starofrancuskiej nazwy Turcji.
Właściwości chemiczne
Turkus jest uwodnionym fosforanem glinu i miedzi, lokalnie z domieszką żelaza.
Barwa i inne właściwości optyczne
Barwa turkusu jest niebieska, zielonawoniebieska, jabłkowozielona, żółtawoszara, zielonawoszara. Najcenniejsze są odmiany niebieskie, bez odcieni, których barwa pochodzi od miedzi i pięknie kontrastuje z oprawą ze złota lub srebra. Dodatek żelaza sprawia, że kolor turkusu staje się zielonkawy. Turkus wykazuje połysk szklisty lub woskowy. Zwykle jest on nieprzezroczysty. Barwa turkusu ulega niekiedy zmianom wskutek długiego działania promieni słonecznych, a także wskutek działania mydła i kremów.
Postać
Krystalizuje w układzie trójskośnym. Przeważnie występuje w formie skrytokrystalicznych i nerkowatych skupień i naskorupień. Często przenika skałę, tworząc w niej żyłki. Bardzo rzadko tworzy kryształy o pokroju słupowym.
Pozostałe cechy rozpoznawcze
Turkus charakteryzuje łupliwość wyraźna i dokładna, przełam muszlowy, twardość 6 w skali Mohsa, gęstość 2,60 g/cm3.
Występowanie
Turkus powstaje w strefie wietrzeniowej skał zawierających glinokrzemiany (np. skalenie) i fosforany (apatyt) wskutek działania na nie roztworów związków miedzi. Turkus nie jest rzadkim minerałem, ale tylko nieliczne jego wystąpienia nadają się do eksploatacji.
Złoża
Na świecie: Turkus występuje między innymi w USA, Egipcie, Iranie, Tanzanii, Rosji, Afganistanie, Chinach (Tybet), Brazylii i w Australii.
W Polsce: Turkus notowano w Sudetach w okolicy Strzegomia i Jordanowa.
Krystyna Wołkowicz
Państwowy Instytut Geologiczny
