Nazwa wywodzi się z języka perskiego i oznacza złocisty (zar – złoto, gun – barwa).
Właściwości chemiczne
Jest krzemianem cyrkonu. Zawiera domieszki żelaza, wapnia, glinu, hafnu, a niekiedy uranu i pierwiastków ziem rzadkich – ceru, niobu, tantalu i toru.
Barwa i inne właściwości optyczne
Kryształy cyrkonu miewają barwę brunatną, brunatnoczerwoną, rzadziej żółtą, szarą, zielonkawą i niebieskawą. Jasną, przezroczystą odmianą barwy żółtej, pomarańczowej, czerwonej i brunatnej jest hiacynt. Jargon jest odmianą słomkowożółtą. Barwy obu odmian wynikają z obecności domieszki uranu. Bezbarwny cyrkon wykazuje podobieństwo do diamentu. Zielone cyrkony cejlońskie, zawierające sporą domieszkę uranu, na skutek wewnętrznego bombardowania cząsteczkami promieniotwórczymi utraciły prawidłową budowę wewnętrzną. Odmiany szlachetne są przezroczyste do przeświecających. Cyrkon bywa też mętny i nieprzezroczysty. Charakteryzuje się połyskiem szklistym, a na przełamach tłustym.
Postać
Krystalizuje w układzie tetragonalnym. Najczęściej tworzy kryształy słupowe, zakończone podwójnymi piramidami tetragonalnymi. Tworzy też zbliźniaczenia.
Pozostałe cechy rozpoznawcze
Cyrkon ma łupliwość niewyraźną, przełam muszlowy, twardość 7–8 w skali Mohsa, gęstość 4,56-4,72 g/cm3. Niektóre odmiany cyrkonu są kruche.
Występowanie
Cyrkon jest pospolitym minerałem wielu skał magmowych, zwłaszcza sjenitów i fojaitów, oraz skał metamorficznych.
Złoża
Na świecie: W postaci większych kryształów występuje w pegmatytach w Rosji (Ural) i Norwegii oraz w piaskach Sri Lanki, Australii, Brazylii, Ukrainy, Indii, Kambodży, USA, Kanady i Francji. Białe cyrkony, podobne do diamentów, występują na Sri Lance i w Tajlandii. Hiacynt stwierdzono w Kambodży, Nigerii, Tanzanii, Tajlandii i na Sri Lance, a jargon na Sri Lance, w Kambodży, Tajlandii i Wietnamie.
W Polsce: Duże kryształy cyrkonu występują w pegmatytach koło Szklarskiej Poręby. Cyrkon jest też składnikiem bałtyckich piasków plażowych.
Krystyna Wołkowicz
Państwowy Instytut Geologiczny
