Nazwa pochodzi od łac. spina – strzała i podkreśla wyraziste, ostro zaznaczone krawędzie kryształów.
Właściwości chemiczne
Spinel jest tlenkiem glinu i magnezu z domieszkami żelaza, cynku, manganu, kobaltu i chromu.
Barwa i inne właściwości optyczne
W zależności od obecności domieszek, takich jak chrom, cynk, żelazo i mangan, bywa czerwony, pomarańczowy, żółty, zielony, niebieski, fioletowy, brunatny lub czarny. Połysk ma szklisty do matowego. Jest przeświecający do nieprzezroczystego.
Postać
Krystalizuje w układzie regularnym. Tworzy dobrze wykształcone i intensywnie zabarwione kryształy. Najczęstszymi postaciami są ośmiościany, a także dwunastościany rombowe, niekiedy zbliźniaczone. Większe osobniki są zwykle zaokrąglone. Występuje również w skupieniach ziarnistych.
Pozostałe cechy rozpoznawcze
Łupliwość ma niewyraźną, przełam muszlowy, twardość 8 w skali Mohsa, gęstość 3,55 g/cm3.
Występowanie
Spinele występują w skałach strefy kontaktowo-metasomatycznej, zwłaszcza w zmienionych dolomitach i wapieniach dolomitycznych, rzadziej w pegmatytach, skałach magmowych i w utworach metamorfizmu regionalnego, np. w gnejsach. Są odporne na czynniki chemiczne i fizyczne, zachowują się więc w złożach wtórnych. W piaskach i żwirach występują razem z rubinami, szafirami i innymi kamieniami szlachetnymi.
Złoża
Na świecie: Jest eksploatowany w Myanmarze, na Sri Lance, w Afganistanie, Pakistanie, Wietnamie, Brazylii, Rosji, Tanzanii, Nigerii, Australii, Tajlandii, USA, na Madagaskarze i Borneo.
W Polsce: Niewielkie ilości spineli występują w piaskach złotonośnych rejonu Złotoryi w Sudetach oraz w aluwiach Izery w Karkonoszach.
Cenne okazy
Pięknym spinelem był ponad 400-karatowy, czerwony kamień w koronie carycy Katarzyny II.
Krystyna Wołkowicz
Państwowy Instytut Geologiczny
