Znaleziony na Uralu w 1833 r. został nazwany imieniem cara Aleksandra II. Wśród Polaków nie cieszył się uznaniem, gdyż uważano go za symbol carskiego samowładztwa.
Właściwości chemiczne
Aleksandryt jest odmianą chryzoberylu, czyli tlenkiem berylu i glinu. Chryzoberyl nie rozpuszcza się w kwasach.
Barwa i inne właściwości optyczne
Zielone zabarwienie aleksandrytu jest spowodowane domieszką chromu. Spotykane są okazy szmaragdowozielone, czerwonawe i pomarańczowożółte. Za najcenniejsze uznawane są kryształy o barwie szmaragdowozielonej i rubinowoczerwonej. Aleksandryt odznacza się silnym pleochroizmem. Posiada wyjątkową wśród minerałów właściwość zmiany barwy w zależności od rodzaju oświetlenia: w świetle dziennym ma barwę zieloną, a w świetle sztucznym przyjmuje barwę czerwonawą. Jest przezroczysty do przeświecającego. Połysk ma szklisty, na przełamie tłusty.
Postać
Krystalizuje w układzie rombowym. Kryształy mają zwykle pokrój grubopłytkowy lub słupkowy. Często tworzy bliźniaki, niekiedy wielokrotne – właśnie taką postać mają najczęściej aleksandryty z Uralu.
Pozostałe cechy rozpoznawcze
Ma wyraźną łupliwość w trzech kierunkach, przełam muszlowy lub nierówny, twardość 8,5 w skali Mohsa, gęstość 3,50-3,84 g/cm3.
Występowanie
Minerał utworów pegmatytowych i kontaktowo-pneumatolitycznych. Występuje na kontakcie skał metamorficznych z intruzjami granitowymi, w pegmatytach granitowych i łupkach mikowych. Jest odporny na wietrzenie, dlatego przechodzi do złóż okruchowych.
Złoża
Dawniej aleksandryty o odcieniu niebieskawym wydobywano w Rosji, na Uralu. Obecnie są eksploatowane w Brazylii, na Sri Lance, w Myanmarze, Indiach, Tanzanii, Zimbabwe, Australii (Tasmania), USA i na Madagaskarze. Złoże w Brazylii, w Minas Gerais, znajduje się w pegmatytach przecinających gnejsy i łupki mikowe. Aleksandryt występuje tu razem z kryształem górskim, topazem, turmalinem, spinelem i granatami. W Myanmarze i na Madagaskarze aleksandryty są wydobywane ze złóż okruchowych.
Cenne okazy
Najpiękniejsza naturalna grupa 22 kryształów aleksandrytu uralskiego znajduje się w Muzeum Mineralogicznym Akademii Nauk w Moskwie. Piękny okaz aleksandrytu, 65-karatowy, znajduje się też w Państwowym Muzeum w Waszyngtonie.
Krystyna Wołkowicz
Państwowy Instytut Geologiczny
