Od lat rozwijane są badania umożliwiające prognozowanie terminów i skali przyszłych erupcji oraz ich następstw. Podstawą tych badań jest wszechstronny, ciągły monitoring czynnych obecnie wulkanów i obszarów aktywnych wulkanicznie. Monitoring prowadzą instytuty wulkanologii, obserwatoria wulkaniczne, różnego typu centra (np. poszukiwań wulkanicznych, teleobserwacji informacyjnej) i służby wulkanologiczne.
Współpracę tych jednostek koordynuje i wspiera Światowa Organizacja Obserwatoriów Wulkanicznych (World Organization of Volcano Observatories). Ze względu na konieczność dokonywania pomiarów w środowisku niebezpiecznym, a podczas erupcji niedostępnym dla człowieka, w monitoringu powszechnie korzysta się z satelitów naukowo-badawczych, nawigacyjnych i meteorologicznych (geostacjonarnych), rejestrujących m.in. anomalie termiczne, elektromagnetyczne, deformacje gruntu i zmiany kształtu wulkanu, skład, stężenie i rozprzestrzenienie gazów wulkanicznych oraz zasięg i wysokość chmury erupcyjnej.
Obraz komputerowy obszarów zagrożonych w wyniku przyszłej erupcji wulkanu Popocatepetl (Meksyk). Źródło: http://www.buffalo.edu
W zakres monitoringu wchodzą również badania wykonywane przy użyciu statków i helikopterów na morzu i na lądzie, a w dogodnych warunkach, także bezpośrednio w terenie. W warunkach terenowych wykonuje się m.in. badania geofizyczne (sejsmiczne, grawimetryczne, akustyczne), geodezyjne, geochemiczne i hydrologiczne, a także pobiera się próbki gruntu, wody i gazów, które są analizowane w laboratoriach dysponujących najnowocześniejszą aparaturą badawczą. Interpretacją wyników badań zajmują się zespoły wulkanologów, współpracujące z naukowcami z różnych dziedzin i jednostek badawczych. Na podstawie danych uzyskanych z monitoringu oraz z prowadzonych w laboratoriach badań eksperymentalnych, wykonuje się symulacje komputerowe przebiegu erupcji oraz towarzyszących jej procesów i związanych z nimi zniszczeń.
Działania bezpośrednie
- Przygotowanie planów ewakuacyjnych ludności, dostosowanie infrastruktury do przeprowadzenia ewakuacji, rozwój systemów ostrzegania
- Budowa zapór i kanałów ograniczających niekontrolowane przemieszczanie się produktów erupcji
- Długotrwałe planowanie urbanistyczne ukierunkowane na zapobieganie koncentracji ludności w dolinach i deltach, stosowanie odpowiednich technik inżynierskich w konstrukcji budynków, metra itp., budowa schronów
- Powołanie i szkolenie specjalnych służb kierujących akcją ratunkową oraz edukacja ludności w zakresie samoobrony i ochrony mienia
dr Elżbieta Jackowicz
Państwowy Instytut Geologiczny
