A+ A A-

Osuwiska wulkaniczne są olbrzymią masą skał i gleby spadającą, zsuwającą się gwałtownie lub spływającą po stoku wulkanu pod wpływem siły ciężkości.

Mieszanina ta jest w stanie suchym, mokrym lub częściowo suchym i mokrym. Osuwiska rozpoczynają się zazwyczaj lawinami bloków skalnych, które podczas ruchu rozpadają się na fragmenty o bardzo zróżnicowanych rozmiarach; przy dostatecznej ilości wody i drobno uziarnionego materiału lawiny te przekształcają się w lahary. Na wulkanach osuwiska tworzą głębokie bruzdy lub formują kratery o przekroju podkowy, o głębokości kilkuset metrów i szerokości powyżej 1 km.

Objętość współczesnych osuwisk waha się w granicach od poniżej 1 km3 do ponad 100 km3, a ich prędkość przekracza 100 km/h. Przy dużej masie i prędkości osuwiska przemieszczają się nawet na odległość kilku kilometrów, deponując w dolinach kilkusetmetrowe warstwy osadów, np. w 1980 r. osuwisko z wulkanu St. Helens, o objętości 2,5 km3 i prędkości 180-288 km/h, zasypało 400-metrowej wysokości most, oddalony o 5 km od wulkanu.

Osuwiska są rozpowszechnione na wysokich, stromych stożkach wulkanicznych, gdy pokrywające je skały są w stanie luźnym (materiały piroklastyczne, częściowo zdezintegrowane pokrywy lawowe). Wzbudzenie osuwiska mogą wywołać intruzje magmy we wnętrzu wulkanu, erupcje eksplozywne, trzęsienia ziemi pod wulkanem lub w jego pobliżu oraz intensywne opady atmosferyczne, zwłaszcza przed lub podczas trzęsień ziemi.

Osuwisko gruzu w wulkanicznym paśmie Garibaldiego (Kolumbia Brytyjska, Kanada, wyspa Vancouver), 2013. Źródło: Wikimedia CommonsOsuwisko gruzu w wulkanicznym paśmie Garibaldiego (Kolumbia Brytyjska, Kanada, wyspa Vancouver), 2013. Źródło: Wikimedia Commons

Osuwiska niszczą wszystko na swojej drodze i mogą generować różnego rodzaju procesy wtórne. Usuwając znaczną część stożka wulkanicznego, powodują spadek ciśnienia płytko położonych zbiorników magmowych i systemów hydrotermalnych, co może wywoływać lateralne eksplozje lawy lub pary wodnej. Osuwiska mogą też przechodzić w lahary albo bezpośrednio, albo poprzez wstrzymanie biegu rzek swoimi osadami, natomiast wdzierając się do mórz mogą wywołać tsunami. Duże osuwiska zasypują doliny dziesiątkami lub setkami metrów gruzu wulkanicznego, tworząc chaotyczny krajobraz drobnych pagórków i zamkniętych zagłębień. Osady osuwisk grzebią osiedla, ich mieszkańców i zwierzęta, niszczą wegetację, glebę i linie komunikacyjne.

Jedno z największych osuwisk wulkanicznych czasów historycznych wystąpiło z wulkanu Mayuyama (Kiusiu, Japonia, 1792). Pochłonęło ono, łącznie ze wzbudzoną przez nie falą tsunami, 15 tys. ofiar.

dr Elżbieta Jackowicz
Państwowy Instytut Geologiczny

Trzęsienia ziemi

Gdzie ziemia trzęsie się najczęściej…

Geograficzne rozmieszczenie epicentrów trzęsień ziemi pozwala na wydzielenie obszarów o różnej aktywności sejsmicznej: sejsmicznych, asejsmicznych i pensejsmicznych.

17-08-2012 Wyświetleń:20046 Trzęsienia ziemi Grzegorz Wróbel

Anatomia trzęsienia ziemi

Powierzchnię Ziemi przywykliśmy traktować jak stabilną opokę, której możemy w pełnić zaufać - wznosić na niej wielkie budynki, mosty, drogi...

17-08-2012 Wyświetleń:7806 Trzęsienia ziemi Grzegorz Wróbel

Dlaczego ziemia się trzęsie?

Wszystko przez te płyty! Ziemia składa się z kilku warstw, które charakteryzują się różnymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi. Zewnętrzna, sztywna warstwa...

17-08-2012 Wyświetleń:13396 Trzęsienia ziemi Grzegorz Wróbel

Wulkany

Trzęsienia ziemi

Trzęsienia ziemi związane z erupcjami wulkanów są znacznie słabsze od trzęsień tektonicznych; najsłabsze określane są jako wstrząsy sejsmiczne.

18-04-2013 Wyświetleń:5324 Zagrożenia wulkaniczne Elżbieta Jackowicz

Potoki lawowe

Potoki lawy są stopem skalnym płynącym po powierzchni ziemi z prędkością uwarunkowaną lepkością (zależną od zawartości krzemionki i temperatury), kątem nachylenia podłoża, szerokością potoku i tempem produkcji lawy.

18-04-2013 Wyświetleń:4110 Zagrożenia wulkaniczne Elżbieta Jackowicz

Zmiany klimatu

Wyrzucenie do stratosfery olbrzymich ilości dwutlenku siarki, które następuje podczas erupcji silnie eksplozywnych, może doprowadzić do globalnego ochłodzenia klimatu na kilka lat oraz do uszczuplenia warstwy ozonowej.

18-04-2013 Wyświetleń:2609 Zagrożenia wulkaniczne Elżbieta Jackowicz

Osuwiska

Formy osuwiskowe

Każde osuwisko powstaje w sposób indywidualny, zależny od budowy geologicznej podłoża, ukształtowania powierzchni terenu i warunków wodnych – stąd wielka...

17-05-2013 Wyświetleń:7574 Osuwiska Jacek Rubinkiewicz

Jak unikać zagrożeń osuwiskowych?

Obszary, na których występują osuwiska, powinny być całkowicie wyłączone z zabudowy lub zabudowa powinna być zdecydowanie ograniczona. Zasięg występowania osuwisk...

17-05-2013 Wyświetleń:7165 Osuwiska Jacek Rubinkiewicz