A+ A A-

Badania i obserwacje geologiczne wskazują na narastanie procesów niszczenia polskiego wybrzeża. Głównymi czynnikami sprawczymi są wzrost poziomu morza, a przede wszystkim okresowy wzrost siły i częstotliwości sztormów.

Strefa brzegowa — obszar wzajemnego oddziaływania lądu i morza — jest niezwykle ważna przyrodniczo i gospodarczo, a jednocześnie niezwykle czuła na wszelkie zmiany, naturalne i antropogeniczne. Nasilanie się w ostatnich dekadach procesów erozji brzegu powoduje konieczność podjęcia pilnych decyzji o zakresie i sposobach działań ochronnych. Jednocześnie rośnie presja na gospodarcze wykorzystanie strefy brzegowej. Do racjonalnego gospodarowania i zarządzania strefą brzegową konieczne są wiarygodne prognozy trendów rozwojowych wybrzeży. Z kolei w celu przedstawienia takich prognoz konieczne jest poznanie podstawowych wskaźników, między innymi procesów geodynamicznych i ich zróżnicowania, wynikającego z budowy geologicznej. Inaczej mówiąc - niezbędna jest wiedza o geologicznych uwarunkowaniach rozwoju i zagospodarowania strefy brzegowej morza.

klif 1Niszczony brzeg klifowy - wybrzeże zachodniopomorskie

Procesy i zjawiska kształtujące współczesny obraz środowiska są generowane przez wiele wzajemnie powiązanych czynników, takich jak: budowa geologiczna, geomorfologia, zjawiska klimatyczne, warunki hydrologiczno-hydrodynamiczne, zasoby biotyczne środowiska, typ, sposób zagospodarowania i wykorzystywania strefy brzegowej. W dynamicznym obrazie strefy brzegowej żaden z tych czynników nie posiada jednoznacznego i długotrwałego priorytetu, żaden z nich też nie może być rozpatrywany, analizowany i interpretowany bez uwzględnienia pozostałych. Strefę brzegową Bałtyku należy uważać za rejon wyraźnego konfliktu pomiędzy rozwojem gospodarczym, a zachowaniem naturalnego krajobrazu i istniejących tu geosystemów.

nisze-abrazyjneNisze abrazyjne na brzegu kilfowym

Długość polskiego wybrzeża morskiego wynosi 498 km (bez linii brzegowej Zalewów Wiślanego i Szczecińskiego). Strefa brzegowa, podobnie jak północna Polska, zbudowana jest z osadów czwartorzędowych. W obrębie wysoczyzn dominują plejstoceńskie gliny, iły i piaski osadzone przez lądolody i ich wody roztopowe, a na nizinach przeważają rzeczne i jeziorne mułki i piaski wieku holoceńskiego. Tylko lokalnie na zachodnim wybrzeżu Zatoki Gdańskiej występują mioceńskie piaski i mułki.

Na początku holocenu, około 11-10 tys. lat temu, poziom południowego Bałtyku był o ok. 50 m niższy od współczesnego, a linia brzegowa położona była 20-100 km dalej na północ od dzisiejszych wybrzeży. Na skutek podnoszenia się poziomu morza, około 5-4 tys. lat temu ukształtowała się linia brzegowa zbliżona do dzisiejszej, a poziom morza był nieznacznie niższy od współczesnego.

W XX wieku średni poziom morza na polskim wybrzeżu wzrastał średnio w tempie około 1,5 mm na rok. Zmiany te nie zachodzą jednak w stałym tempie. Przyspieszone tempo wzrostu poziomu morza występowało na przełomie wieków XIX i XX oraz w drugiej połowie XX wieku. Średni roczny poziom morza w Gdańsku w latach 1886-1906, aproksymowany trendem liniowym, wzrastał w tempie 4,3 mm/rok, a w latach 1970-1990 rósł nawet 5,7 mm/rok. W pierwszej połowie XX wieku średnie roczne poziomy morza wahały się wokół średniej długookresowej i nie wykazywały trendu wzrostowego. Również na przełomie XX i XXI wieku wystąpiło spowolnienie trendu wzrostowego. W Gdańsku w latach w latach 1920-1940 występował trend ujemny, zgodnie z którym średni poziom morza obniżał się w tempie 2,1 mm/rok. W latach 1990-2005 średni roczny poziom morza rósł w tempie 1,5 mm/rok, czyli znacznie wolniej niż w latach 1950-1990, a szczególnie w latach 1970-1990.

mareograf
Średnie roczne poziomy morza w Gdańsku w latach 1886–2005. Linia czerwona – trend liniowy, linia niebieska – zmiany poziomu morza aproksymowane wielomianem 6 stopnia

Znacznie groźniejsze niż wzrost średniego poziomu morza są spiętrzenia sztormowe, gdy poziom morza w czasie kilku godzin może wzrosnąć do 1-1,5 m powyżej poziomu średniego. Spiętrzenia wód w połączeniu z falami sztormowymi prowadzi do katastrofalnych zniszczeń na wybrzeżu. Okresowe nasilanie się tych zjawisk powoduje intensyfikację procesów erozji wybrzeży południowego Bałtyku i wzrostu zagrożeń powodziami sztormowymi niektórych, nisko położonych części wybrzeży.

poziom morza puck
Zmiany poziomu morza w Pucku w czasie sztormu 14.01.1993 r.

Trzęsienia ziemi

Gdzie ziemia trzęsie się najczęściej…

Geograficzne rozmieszczenie epicentrów trzęsień ziemi pozwala na wydzielenie obszarów o różnej aktywności sejsmicznej: sejsmicznych, asejsmicznych i pensejsmicznych.

17-08-2012 Wyświetleń:18124 Trzęsienia ziemi Grzegorz Wróbel

Anatomia trzęsienia ziemi

Powierzchnię Ziemi przywykliśmy traktować jak stabilną opokę, której możemy w pełnić zaufać - wznosić na niej wielkie budynki, mosty, drogi...

17-08-2012 Wyświetleń:6689 Trzęsienia ziemi Grzegorz Wróbel

Dlaczego ziemia się trzęsie?

Wszystko przez te płyty! Ziemia składa się z kilku warstw, które charakteryzują się różnymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi. Zewnętrzna, sztywna warstwa...

17-08-2012 Wyświetleń:11676 Trzęsienia ziemi Grzegorz Wróbel

Wulkany

Potoki piroklastyczne

Potoki piroklastyczne (ang. pyroclastic mass flows) są gorącą masą gazów i tefry, szybko przemieszczającą się po ziemi lub blisko jej powierzchni.

17-04-2013 Wyświetleń:3302 Zagrożenia wulkaniczne Elżbieta Jackowicz

Osuwiska i lawiny

Osuwiska wulkaniczne są olbrzymią masą skał i gleby spadającą, zsuwającą się gwałtownie lub spływającą po stoku wulkanu pod wpływem siły ciężkości.

18-04-2013 Wyświetleń:3430 Zagrożenia wulkaniczne Elżbieta Jackowicz

Trzęsienia ziemi

Trzęsienia ziemi związane z erupcjami wulkanów są znacznie słabsze od trzęsień tektonicznych; najsłabsze określane są jako wstrząsy sejsmiczne.

18-04-2013 Wyświetleń:4072 Zagrożenia wulkaniczne Elżbieta Jackowicz

Osuwiska

Jak unikać zagrożeń osuwiskowych?

Obszary, na których występują osuwiska, powinny być całkowicie wyłączone z zabudowy lub zabudowa powinna być zdecydowanie ograniczona. Zasięg występowania osuwisk...

17-05-2013 Wyświetleń:6756 Osuwiska Jacek Rubinkiewicz

Formy osuwiskowe

Każde osuwisko powstaje w sposób indywidualny, zależny od budowy geologicznej podłoża, ukształtowania powierzchni terenu i warunków wodnych – stąd wielka...

17-05-2013 Wyświetleń:6740 Osuwiska Jacek Rubinkiewicz