Obszary, na których występują osuwiska, powinny być całkowicie wyłączone z zabudowy lub zabudowa powinna być zdecydowanie ograniczona. Zasięg występowania osuwisk na obszarze Polski ukazują mapy opracowywane przez państwową służbę geologiczną. Mapy te są sukcesywnie udostępniane w ramach projektu SOPO i powinny być wykorzystywane przez administrację samorządową do tworzenia planów zagospodarowania przestrzennego zgodnie z zapisami Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. Osoba zainteresowana zakupem działki, posadowieniem budynku lub prowadzeniem działalności gospodarczej, szczególnie na terenach górskich, powinna zasięgnąć informacji, czy na danym obszarze nie występują osuwiska lub tereny zagrożone ruchami masowymi. Na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie informacji dotyczących ruchów masowych ziemi, do prowadzenia rejestru osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi zobowiązany jest starosta powiatowy.
Osuwiska tworzą często duże, niekiedy kilkudziesięciohektarowe formy, których rozpoznaniem może się zająć tylko doświadczony geolog. Mieszkańcy często nawet nie zdają sobie sprawy, że ich domostwa są posadowione w obrębie osuwisk. Dotyczy to szczególnie osuwisk starych, od dawna nieaktywnych, które powstały kilkaset lub kilka tysięcy lat temu, a ich granice i formy uległy zatarciu. Osuwiska te mogą jednak w każdej chwili ponownie uaktywnić się i w skrajnych przypadkach zagrozić życiu i zdrowiu mieszkańców. Najbardziej zagrożone są domy posadowione w obrębie osuwisk.
Jeśli budynki stoją na rozpoznanych osuwiskach, to należy:
- wykonać dodatkowe zabezpieczenie (np. wzmocnienie fundamentów, murek oporowy, właściwy drenaż i odwodnienie części osuwiska, na której znajduje się budynek);
- ograniczyć dalszą rozbudowę budynku (w poziomie i w pionie);
- zaniechać prowadzenia prac, które mogą prowadzić do naruszenia stabilności stoku (m.in. podcinania skarp osuwiskowych, nawożenia gruntów antropogenicznych, dociążania stoków).
Osoby, które posiadają jakąkolwiek zabudowę na stokach lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie, powinny we własnym zakresie prowadzić obserwacje, dotyczące w szczególności:
- pęknięć ścian budynków,
- uszkodzeń okolicznej infrastruktury liniowej, np. linii energetycznych, gazociągów
- zmian w ukształtowaniu terenu, np. pojawiania się szczelin i zapadnięć w gruncie
- nagłych wypływów wód gruntowych lub zmian poziomu wody w studniach
Obserwacje należy prowadzić na bieżąco, a w szczególności w trakcie lub po długotrwałych i obfitych opadach atmosferycznych oraz w czasie nagłych roztopów wiosennych. W przypadku zauważenia uszkodzeń, należy ten fakt niezwłocznie zgłosić właściwym organom samorządowym (np. wójtowi, burmistrzowi lub staroście). Po wstępnej analizie stopnia ryzyka władze samorządowe powinny poinformować o zagrożeniu uprawnionych geologów z Państwowej Służby Geologicznej, którzy postarają się ustalić przyczyny i skutki występowania ewentualnych ruchów masowych na danym obszarze.
dr Jacek Rubinkiewicz
Państwowy Instytut Geologiczny
