Formy osuwiskowe

Każde osuwisko powstaje w sposób indywidualny, zależny od budowy geologicznej podłoża, ukształtowania powierzchni terenu i warunków wodnych – stąd wielka różnorodność form osuwiskowych. Można jednak spotkać w terenie pewne charakterystyczne formy, na podstawie których z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że znajdujemy się w obrębie osuwiska. W osuwiskach młodych formy te są zwykle bardzo wyraźne, w starszych bywają słabo czytelne i zatarte.

Anatomia osuwiska

Wszystkie osuwiska mają skarpę główną, od której osuwisko bierze swój początek w górnej części stoku. Zwykle skarpa jest stroma lub wręcz pionowa, jednak w osuwiskach starszych lub płytkich może być zatarta i mniej czytelna. Powyżej skarpy głównej w aktywnych osuwiskach mogą występować różnej długości szczeliny, czyli rozwarte pęknięcia gruntu. Poniżej skarpy głównej jak również w innych częściach osuwiska spotyka się skarpy wtórne, które mogą świadczyć o ponownej aktywacji niektórych obszarów. Czasem u podnóża skarpy, najczęściej gdy jest ona zbudowana z piaskowców gruboławicowych, mogą występować jaskinie, które zwykle powstają wzdłuż rozwartych szczelin i spękań. Skarpa główna bardzo często płynnie przechodzi w skarpę boczną, ciągnącą się w dół stoku i ograniczającą po bokach zasięg osuwiska.

Poniżej powierzchni terenu występuje powierzchnia poślizgu, wzdłuż której doszło do odkucia skał od podłoża osuwiska i zgodnie z prawami grawitacji ich przemieszczenia w dół stoku. Przemieszczony materiał zwany jest koluwium. Najwięcej materiału gromadzi się w obrębie jęzora osuwiskowego, który kończy się czołem.

Powierzchnia wewnątrz osuwiska jest na ogół bardzo nierówna - spotyka się tu różnej wielkości i kształtu progi i wały rozdzielone obniżeniami i zagłębieniami. Niektóre obniżenia, bardziej regularne, tworzą tzw. rowy osuwiskowe, które najczęściej występują przy skarpie głównej. Bardzo często, na skutek braku odpływu, w obniżeniach gromadzi się woda i powstają malownicze jeziorka osuwiskowe. W starszych wiekiem osuwiskach po jeziorkach pozostały jedynie torfy, osad niezwykle istotny dla geologów, ponieważ na jego podstawie możemy określić przybliżony wiek osuwiska.

dr Jacek Rubinkiewicz
Państwowy Instytut Geologiczny

 

Tweet