A+ A A-

Wszystko przez te płyty!

Ziemia składa się z kilku warstw, które charakteryzują się różnymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi. Zewnętrzna, sztywna warstwa Ziemi, tzw. skorupa (o średniej miąższości ok. 70 km), składa się z kilkunastu dużych płyt tektonicznych o nieregularnych kształtach. Płyty te są w ciągłym ruchu - przesuwają się obok siebie lub nasuwają jedna na drugą, dryfując po niżej położonej, częściowo roztopionej, plastycznej warstwie Ziemi – astenosferze (górna część płaszcza Ziemi). Większość trzęsień ziemi i to tych największych występuje właśnie na styku płyt tektonicznych.

Rozmieszczenie trzęsień ziemi o magnitudzie mniejszej niż 5 – większość słabszych trzęsień ziemi występuje wzdłuż granic płyt tektonicznych. Źródło: Fundamentals of Physical Geography, 2nd Edition (e-book) by Michael PidwirnyRozmieszczenie trzęsień ziemi o magnitudzie mniejszej niż 5 – większość słabszych trzęsień ziemi występuje wzdłuż granic płyt tektonicznych. Źródło: Fundamentals of Physical Geography, 2nd Edition (e-book) by Michael Pidwirny

Wyróżniamy trzy typy granic płyt tektonicznych:

Strefy ryftowe - w których roztopiona magma pochodząca z płaszcza ziemi wznosi się ku górze, wylewa przez szczeliny między płytami i następnie zastyga, odpychając od siebie płyty. Tak powstaje nowa skorupa oceaniczna, gdyż większość stref ryftowych jest zlokalizowana na oceanach; na przykład płyty euroazjatycka i północnoamerykańska odsuwają się od siebie wzdłuż grzbietu środkowoatlantyckiego. W strefach ryftowych występują płytkie trzęsienia ziemi, o hipocentrach na głębokości do 70 km.

strefa ryftowa

Uskoki transformacyjne - występujące w miejscach, gdzie płyty przesuwają się obok siebie. Przykładem jest system uskoków San Andreas w Kalifornii. Trzęsienia ziemi związane z tego typu granicami płyt występują na małych głębokościach.

uskok schemat2c

Strefy subdukcji - występują tam, gdzie jedna płyta (przeważnie oceaniczna) pogrąża się pod drugą płytę (kontynentalną). Granice tego typu występują np. wzdłuż północno-zachodnich wybrzeży Stanów Zjednoczonych, zachodniej Kanady oraz południowej Alaski i Wysp Aleuckich. Strefy subdukcji charakteryzują się specyficznym układem ognisk trzęsień ziemi. Gromadzą się one wzdłuż pochylonej skośnie powierzchni, która zaczyna się pod dnem oceanu, w pobliżu rowu, i zapada pod kontynent pod średnim kątem 45°, sięgając nawet 700 km głębokości. Skupia ona ogniska trzęsień płytkich - przy rowie - i coraz głębszych w miarę oddalania się od niego. Nazwano ją strefą Benioffa.

strefa subdukcji

Trzęsienia ziemi mogą występować także wewnątrz płyt, niemniej jednak trzęsienia ziemi związane z granicami płyt są o wiele bardziej powszechne. Tylko niecałe 10% trzęsień ziemi występuje w obrębie płyt. Na przykład trzęsienia ziemi w New Madrid w latach 1811-1812 oraz trzęsienie ziemi w Charleston w 1886 roku zlokalizowane były wewnątrz płyty północnoamerykańskiej.

Pod względem genezy naturalne trzęsienia ziemi można podzielić na:

  • tektoniczne – najczęstsze i najsilniejsze, związane z ruchami płyt tektonicznych, wywołane nagłymi przesunięciami mas skalnych w skorupie ziemskiej, stanowią około 90% wszystkich zjawisk sejsmicznych występujących na Ziemi
  • wulkaniczne – o stosunkowo niewielkim zasięgu, poprzedzające wybuch wulkanu lub mu towarzyszące, spowodowane zapadaniem się stropów opróżnianych komór magmowych
  • zapadowe – o zasięgu lokalnym, powstające wskutek zapadania się jaskiń na obszarach krasowych, wymywania utworów gipsowych lub solnych oraz eksploatacji wyrobisk górniczych (zjawisko tąpania)

Grzegorz Wróbel
Państwowy Instytut Geologiczny

Trzęsienia ziemi

Gdzie ziemia trzęsie się najczęściej…

Geograficzne rozmieszczenie epicentrów trzęsień ziemi pozwala na wydzielenie obszarów o różnej aktywności sejsmicznej: sejsmicznych, asejsmicznych i pensejsmicznych.

17-08-2012 Wyświetleń:20046 Trzęsienia ziemi Grzegorz Wróbel

Anatomia trzęsienia ziemi

Powierzchnię Ziemi przywykliśmy traktować jak stabilną opokę, której możemy w pełnić zaufać - wznosić na niej wielkie budynki, mosty, drogi...

17-08-2012 Wyświetleń:7806 Trzęsienia ziemi Grzegorz Wróbel

Dlaczego ziemia się trzęsie?

Wszystko przez te płyty! Ziemia składa się z kilku warstw, które charakteryzują się różnymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi. Zewnętrzna, sztywna warstwa...

17-08-2012 Wyświetleń:13396 Trzęsienia ziemi Grzegorz Wróbel

Wulkany

Trzęsienia ziemi

Trzęsienia ziemi związane z erupcjami wulkanów są znacznie słabsze od trzęsień tektonicznych; najsłabsze określane są jako wstrząsy sejsmiczne.

18-04-2013 Wyświetleń:5324 Zagrożenia wulkaniczne Elżbieta Jackowicz

Główne przyczyny śmierci ludzi

Erupcje wulkaniczne są jedną z przyczyn dramatycznych i gwałtownych zmian na Ziemi, w wielu przypadkach o charakterze klęsk żywiołowych. Na niebezpieczeństwa związane z działalnością wulkaniczną jest narażonych ok. 500 mln...

17-04-2013 Wyświetleń:3920 Zagrożenia wulkaniczne Elżbieta Jackowicz

Tsunami

Około 5% ogółu tsunami jest wywołanych działalnością wulkaniczną lub jej bezpośrednimi skutkami, a ofiary wulkanicznych tsunami stanowią 16,9% ofiar tej działalności.

18-04-2013 Wyświetleń:5273 Zagrożenia wulkaniczne Elżbieta Jackowicz

Osuwiska

Formy osuwiskowe

Każde osuwisko powstaje w sposób indywidualny, zależny od budowy geologicznej podłoża, ukształtowania powierzchni terenu i warunków wodnych – stąd wielka...

17-05-2013 Wyświetleń:7574 Osuwiska Jacek Rubinkiewicz

Jak unikać zagrożeń osuwiskowych?

Obszary, na których występują osuwiska, powinny być całkowicie wyłączone z zabudowy lub zabudowa powinna być zdecydowanie ograniczona. Zasięg występowania osuwisk...

17-05-2013 Wyświetleń:7165 Osuwiska Jacek Rubinkiewicz