Erupcje surtsejskie, typowe dla wulkanizmu płytkowodnego, są „mokrym" odpowiednikiem erupcji strombolijskich.
Lecz różnią się od nich znacznie większą eksplozywnością, toteż produkują głównie materiały piroklastyczne (popioły i scorię). Tworzą one stosunkowo wysokie, mokre i ciężkie kolumny erupcyjne, ulegające w różnym stopniu kolapsowi, który wzbudza charakterystyczną dla tych erupcji naziemną falę piroklastyczną, czyli radialną chmurę w postaci rozrastającego się pierścienia turbulentnej mieszaniny pary wodnej, gazów i materiałów piroklastycznych. Prędkość przemieszczania się fali wynosi ok. 100 m/s, a zasięg może dochodzić do 10 km. Ze względu na olbrzymią energię kinetyczną i zawartość toksycznych gazów, fale są czynnikiem silnie destrukcyjnym.
Erupcja surtsejska wulkanu Hunga Tonga, 2009 r., Archipelag Tonga
Erupcje surtsejskie powszechnie występują w końcowych etapach osiągania powierzchni wody przez wulkany podmorskie. Wydobywające się pod wodą lawy bazaltowe tworzą struktury poduszkowe i hyaloklastyty, a po wyłonieniu się wulkanu ich erupcje odbywają się w stylu strombolijskim lub hawajskim. Klasycznym przykładem erupcji surtsejskich jest działalność freatomagmowa, która doprowadziła do powstania w latach 1963-1965 wyspy Surtsey na południe od Islandii. Na obszarach lądowych produkty erupcji surtsejskich tworzą wulkany pierścieniowe, maary i niekiedy niskie stożki wulkaniczne.
dr Elżbieta Jackowicz
Państwowy Instytut Geologiczny
