Erupcje subpliniańskie mają charakter eksplozywny lub mieszany, a ich produkty wywodzą się z lepkich, kwaśnych magm o wysokiej zawartości gazów i mają najczęściej skład ryolitowy, dacytowy lub trachitowy.
Kolumny erupcyjne osiągają wysokość do 25 km lub ulegają kolapsowi, tworząc katastrofalne spływy pumeksowe. Przykładem erupcji subpliniańskich jest erupcja Wezuwiusza w 1631 roku, stowarzyszona z trzęsieniami ziemi, które wywołały fale tsunami. Neapol przykryła 30 cm. warstwa popiołu, a potoki lawy zniszczyły częściowo miasto Torre del Greco; zginęły 4 tys. osób.
Erupcje subpliniańskie mogą też tworzyć nietrwałe budowle wulkaniczne, które zapadając się generują spływy piroklastyczne. Temperatura tych law wynosi zazwyczaj od 650°C do 750°C, lecz wyjątkowo może dochodzić nawet do ponad 950ºC. Prędkość przemieszczania się law mieści się przeważnie w granicach od kilku do setek m/h, jednakże niejednokrotnie bywa znacznie mniejsza. Lawy te wyłaniają się czasami miesiącami lub latami, tworząc grube płaty spiętrzające się nad otworem wulkanicznym w kielichowate kopuły lub też formują krótkie, nieruchliwe potoki o stromych brzegach (tzw. coulee). Szczególną formą wydobywania się takich law są protruzje, czyli wyciskane z krateru iglice lub walce prawie zestalonej, lecz jeszcze plastycznej lawy. Wskutek licznych spękań szybko krzepnącej lawy oraz uwolnienia sprężonych podczas wyciskania gazów, kopuły i protruzje ulegają kolapsowi, rozpadając się na gruz, będący źródłem katastrofalnych spływów piroklastycznych, poruszających się z prędkością ponad 150 km/h.
Tworzenie się kopuły lawowej w kraterze Góry Św. Heleny, USA. Źródło: USGS, http://volcano.oregonstate.edu
Kolaps kolumny erupcyjnej podczas erupcji wulkanu Mayon, 1984 r., wyspa Luzon. Źródło: Wikimedia Commons
dr Elżbieta Jackowicz
Państwowy Instytut Geologiczny
