Erupcje subaeralne i płytkomorskie

Podział erupcji subaeralnych i płytkowodnych na typy, oparty na ich przebiegu, ma długoletnią tradycję i w miarę rozwoju wiedzy o współczesnych erupcjach podlegał modyfikacjom.

Obecna wersja nawiązuje do podziału erupcji według wskaźnika eksplozywności, a nazwy typów, jak dawniej, pochodzą od wulkanów lub miejsc, w których występują erupcje wzorcowe, bądź też w inny sposób informują o charakterystycznym stylu działalności wulkanicznej. Podział ten dotyczy stosunkowo dobrze rozpoznanych erupcji, tak więc nie obejmuje erupcji głębokomorskich, jako że wiedza o ich przebiegu jest fragmentaryczna.

W klasyfikacji uwzględniającej przebieg erupcji wyróżniono następujące erupcje magmowe: hawajskie, strombolijskie, subpliniańskie, pliniańskie i ultrapliniańskie oraz erupcje freatomagmowe: wulkaniańskie, surtsejskie i freatopliniańskie.

Podstawowe cechy wymienionych typów erupcji przedstawiono w układach: 1) wysokość kolumny erupcyjnej – eksplozywność i 2) rozprzestrzenienie drobnej tefry – jej zawartość %. Z zestawienia tego widać wyraźnie zaznaczającą się, proporcjonalną zależność rozprzestrzenienia drobnej tefry od wysokości kolumny, a także zawartości tej tefry od eksplozywności erupcji. Zestawienie to informuje też o słabszej eksplozywności (tym samym fragmentacji tefry) erupcji magmowych niż erupcji freatomagmowych o porównywalnej wysokości kolumny (lub rozprzestrzenieniu drobnej tefry). 

Typy erupcji w układzie: eksplozywność - wysokość kolumny erupcyjnej. Pod linią przerywaną - erupcje magmowe, nad linią – freatomagmowe (Cas & Wright, 1987)

Typy erupcji w układzie: % zawartości tefry o średnicy < 1 mm (F) - rozprzestrzenienie tej tefry w określonym przedziale % maksymalnej miąższości jej osadów (D), (Walker, 1973; uzupełnienie Wright i in., 1980)

Klasyfikacja erupcji wg wskaźnika eksplozywności, ze względu na przyjętą skalę logarytmiczną (od VEI=2), przekłada się na istotne wahania w energii erupcji – wzrost wskaźnika o jeden stopień oznacza dziesięciokrotnie silniejszą erupcję.

dr Elżbieta Jackowicz
Państwowy Instytut Geologiczny

Wybrane typy erupcji na tle skali eksplozywności

Typ erupcji	Określenie i główne cechy erupcji	Wskaźnik eksplozywności	Objętość tefry
hawajska	nieeksplozywna wylewy law na powierzchnię Ziemi, fontanny lawy i spatter (rozbryzgi lawy)	0	< 10 000 m³
hawajska / strombolijska	delikatna fontanny i rozbryzgi lawy, niewielkie kolumny materiałów piroklastycznych	1.1	> 10 000 m³
strombolijska / wulkaniańska	eksplozywna gęste chmury popiołu i gazów z bombami wulkanicznymi  (2-3 metry średnicy)	1.2	> 1 000 000 m³
wulkaniańska / subpliniańska	poważna rozżarzone lawiny, spływy piroklastyczne	1.3	> 10 000 000 m³
subpliniańska / pliniańska	katastrofalna kolumny gazów i popiołu wznoszące się do stratosfery	1.4	> 0,1 km³
pliniańska	paroksyzmalna	1.5	> 1 km³
pliniańska / ultrapliniańska	kolosalna	1.6	> 10 km³
ultrapliniańska	superkolosalna	1.7	> 100 km³
superwulkaniczna	megakolosalna	1.8	> 1000 km³

Tweet