A+ A A-

Wulkany można podzielić zależnie od przebiegu erupcji, a także od procesów powierzchniowych zachodzących po erupcji.

Zależnie od aktywności wulkany określa się jako:

  • czynne - stale lub okresowo przejawiające aktywność wulkaniczną
  • drzemiące - rozpoznawane zwykle po obecności ekshalacji lub innych przejawów działalności powulkanicznej
  • wygasłe - nieczynne w czasach historycznych, bez ekshalacji wulkanicznych

Ze względu na środowisko erupcji wyróżnia się wulkany:

  • subaeralne – lądowe
  • podwodne - głównie podmorskie
  • podlodowcowe

Według położenia na tle jednostek geotektonicznych wyróżnia się wulkany:

  • stref ryftowych
  • stref subdukcji
  • wulkany wewnątrzpłytowe

bądź też wulkany:

  • grzbietów śródoceanicznych
  • kontynentalnych rowów tektonicznych
  • łuków wysp i krawędzi kontynentalnych
  • plam gorąca

Chociaż 80% udokumentowanych, czynnych w czasach historycznych wulkanów występuje w strefach subdukcji, to ok. 75% lawy osiągającej powierzchnię Ziemi pochodzi z erupcji w strefach ryftów oceanicznych, o których powszechnie nie wiadomo.

Kształt wylotu przewodu wulkanicznego jest podstawą podziału na wulkany:

  • centralne (punktowe)
  • szczelinowe (linearne)
  • mieszane

Wulkany szczelinowe i mieszane występują głównie w strefach ryftów, natomiast wulkany centralne w strefach subdukcji i na obszarach wewnątrzpłytowych.

W zależności od rodzaju produktów erupcji wyróżnia się wulkany:

  • efuzywne - lawowe
  • eksplozywne - popiołowe, pumeksowe i in.
  • mieszane - stratowulkany

W wulkanach centralnych istotnym elementem budowy jest komin wulkaniczny łączący komorę magmową (zbiornik magmy) z powierzchnią Ziemi, gdzie znajduje się jego ujście zwane kraterem wulkanicznym. Krater główny leży na szczycie otaczających go produktów erupcji, natomiast na zboczach wulkanu mogą występować ponadto kratery boczne, połączone z komorą magmową własnym, niezależnym kanałem lub za pośrednictwem odnogi kanału głównego (kratery pasożytnicze).

W wulkanach szczelinowych funkcję komina wulkanicznego pełni głęboka rozpadlina, wokół której zalegają produkty erupcji; szczeliny doprowadzające lawę mogą znajdować się także na zboczach wulkanów centralnych.

Pod względem genezy wulkany dzieli się na:

  • monogenetyczne - powstałe w wyniku jednej erupcji, tworzące niewielkie, proste budowle wulkaniczne, złożone w całości z jednolitego materiału
  • poligenetyczne - powstałe wskutek wielokrotnych erupcji, przeplatanymi okresami spokoju, złożone z różnego typu produktów, niekiedy o odmiennym składzie

dr Elżbieta Jackowicz
Państwowy Instytut Geologiczny

Wulkanizm

Wulkany pierścieniowe

W wyniku erupcji freatomagmowych powstają wulkany pierścieniowe w kształcie wału materiałów piroklastycznych otaczających otwór wulkaniczny.

Erupcje subaeralne i płytkomorskie

typy erupcji

Podział erupcji subaeralnych i płytkowodnych na typy, oparty na ich przebiegu, ma długoletnią tradycję i w miarę rozwoju wiedzy o...

Wulkanizm w przeszłości geologicznej

W historii Ziemi wulkanizm był zarówno istotnym czynnikiem kształtowania jej powierzchni, jak też odegrał ważną rolę w formowaniu się litosfery...

Erupcje subpliniańskie

Erupcje subpliniańskie mają charakter eksplozywny lub mieszany, a ich produkty wywodzą się z lepkich, kwaśnych magm o wysokiej zawartości gazów...

Wulkany podlodowcowe

tuja

Wulkany wybuchające pod lodem (lub pod wodą z roztopionego lodu) są zbudowane z utworów podobnych do tych, z których składają...

Erupcje surtsejskie

Erupcje surtsejskie, typowe dla wulkanizmu płytkowodnego, są „mokrym" odpowiednikiem erupcji strombolijskich.

Trzęsienia ziemi

Gdzie ziemia trzęsie się najczęściej…

Geograficzne rozmieszczenie epicentrów trzęsień ziemi pozwala na wydzielenie obszarów o różnej aktywności sejsmicznej: sejsmicznych, asejsmicznych i pensejsmicznych.

17-08-2012 Wyświetleń:20046 Trzęsienia ziemi Grzegorz Wróbel

Anatomia trzęsienia ziemi

Powierzchnię Ziemi przywykliśmy traktować jak stabilną opokę, której możemy w pełnić zaufać - wznosić na niej wielkie budynki, mosty, drogi...

17-08-2012 Wyświetleń:7806 Trzęsienia ziemi Grzegorz Wróbel

Dlaczego ziemia się trzęsie?

Wszystko przez te płyty! Ziemia składa się z kilku warstw, które charakteryzują się różnymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi. Zewnętrzna, sztywna warstwa...

17-08-2012 Wyświetleń:13396 Trzęsienia ziemi Grzegorz Wróbel

Magnetyzm

O magnetosferze i zorzy polarnej

Artystyczna wizja ziemskiej magnetosfery w zderzeniu z wiatrem słonecznym. Źródło: NASA

03-07-2013 Wyświetleń:9621 Ziemski magnetyzm Joanna Roszkowska-Remin

Zmiany pola i wędrówka biegunów

Ziemskie pole magnetyczne nie jest jednorodne na całym globie. Są miejsca, gdzie jego natężenie jest większe, i takie, w którym...

03-07-2013 Wyświetleń:12612 Ziemski magnetyzm Joanna Roszkowska-Remin

Magnetyzm w służbie jej wysokości Geo…

Praktycznie we wszystkich rodzajach skał występują w niewielkiej ilości minerały ferromagnetyczne. Dzięki ich właściwościom skała nabywa pozostałość magnetyczną, czyli zapis...

24-01-2014 Wyświetleń:8031 Ziemski magnetyzm Joanna Roszkowska-Remin