zespół procesów związanych z przemieszczaniem się magm z wnętrza Ziemi do jej powierzchni, gdzie wydobywają się one w formie produktów o różnym stanie skupienia (law, bomb, popiołów i gazów wulkanicznych). Miejsce, w którym magma lub pochodzące z niej produkty osiągają powierzchnię Ziemi nazywa się wulkanem, natomiast wydobywanie się z wulkanu jakiegokolwiek materiału wulkanicznego określane jest erupcją wulkaniczną.
W historii Ziemi wulkanizm był zarówno istotnym czynnikiem kształtowania jej powierzchni, jak też odegrał ważną rolę w formowaniu się litosfery, atmosfery i hydrosfery w początkowych fazach rozwoju planetarnego.
Zgodnie z modelem tektoniki płyt litosfery współczesny i dawny wulkanizm reprezentuje następujące typy regionalne
Procesy wulkaniczne są częścią składową procesów magmowych, ponieważ niezbędnym warunkiem wystąpienia działalności wulkanicznej jest obecność w głębi Ziemi magm, czyli stopów powstałych z upłynnienia skał, z których jest ona zbudowana.
W odróżnieniu od wulkanizmu innych ciał Układu Słonecznego, globalny obraz wulkanizmu ziemskiego wpisuje się w model tektoniki płyt litosfery, zgodnie z którym litosfera (skorupa ziemska wraz z najwyższą częścią górnego płaszcza) składa się z wielu sztywnych płyt skalnych, przesuwających się po plastycznym podłożu, zwanym astenosferą.
W ciągu każdego roku dokumentuje się aktywność ok. 50-70 wulkanów. Z czasów historycznych zachowały się opisy erupcji ok. 550 wulkanów.
dr Elżbieta Jackowicz
Państwowy Instytut Geologiczny
Wulkany stożkowe są najbardziej rozpowszechnione na lądzie. Powstają w wyniku wewnątrzpłytowych erupcji eksplozywnych, głównie o charakterze freatomagmowym, oraz erupcji eksplozywno-efuzywnych...
Istnieje szereg symptomów zapowiadających nadchodzącą erupcję (m.in. aktywność sejsmiczna, ożywienie ekshalacji wulkanicznych, deformacja sylwetki wulkanu), których rozpoznaniem i interpretacją zajmują...
Erupcje subpliniańskie mają charakter eksplozywny lub mieszany, a ich produkty wywodzą się z lepkich, kwaśnych magm o wysokiej zawartości gazów...
W wyniku erupcji freatomagmowych powstają wulkany pierścieniowe w kształcie wału materiałów piroklastycznych otaczających otwór wulkaniczny.
Czas trwania erupcji jest zróżnicowany – erupcje będące jednorazowym aktem działalności wulkanicznej trwają od kilku minut do kilku godzin, natomiast...
W holocenie, czyli w czasie ostatnich 10 tys. lat, na obszarach lądowych było czynnych ok. 1500 wulkanów, podczas gdy najprawdopodobniej…
Podział erupcji subaeralnych i płytkowodnych na typy, oparty na ich przebiegu, ma długoletnią tradycję i w miarę rozwoju wiedzy o…
Erupcje wulkaniańskie należą do erupcji freatomagmowych, zachodzących na obszarach lądowych.
Siłą napędową erupcji strombolijskich są wybuchy dużych pęcherzy gazowych w magmie znajdującej się blisko powierzchni ziemi.
Do erupcji hawajskich zalicza się wylewy law bazaltowych w warunkach subaeralnych. Są to lawy o niskiej lepkości i wysokiej temperaturze…
Erupcje surtsejskie, typowe dla wulkanizmu płytkowodnego, są „mokrym" odpowiednikiem erupcji strombolijskich.
Wulkany można podzielić zależnie od przebiegu erupcji, a także od procesów powierzchniowych zachodzących po erupcji.
Erupcje subglacjalne są wielofazowe. W ich wyniku powstają wulkany o urwistych zboczach i z płaskim wierzchołkiem, zwane tujami.
Kaldery to duże zagłębienia w budowli wulkanicznej, powstałe w wyniku zapadnięcia się górnej części wulkanu po opróżnieniu zbiornika magmowego.
Geograficzne rozmieszczenie epicentrów trzęsień ziemi pozwala na wydzielenie obszarów o różnej aktywności sejsmicznej: sejsmicznych, asejsmicznych i pensejsmicznych.
17-08-2012 Wyświetleń:19349 Trzęsienia ziemi Grzegorz Wróbel
Powierzchnię Ziemi przywykliśmy traktować jak stabilną opokę, której możemy w pełnić zaufać - wznosić na niej wielkie budynki, mosty, drogi...
17-08-2012 Wyświetleń:7423 Trzęsienia ziemi Grzegorz Wróbel
Wszystko przez te płyty! Ziemia składa się z kilku warstw, które charakteryzują się różnymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi. Zewnętrzna, sztywna warstwa...
17-08-2012 Wyświetleń:12972 Trzęsienia ziemi Grzegorz Wróbel
Jak magnetyzm oddziałuje na skały, czyli kto kogo przyciągnie i na czyją stronę Ziemskie pole magnetyczne, jak również pole magnetyczne wywołane...
03-07-2013 Wyświetleń:4565 Ziemski magnetyzm Joanna Roszkowska-Remin
Uproszczona wizja relacji pomiędzy ruchem przewodzących płynów w jądrze zewnętrznym a powstawaniem pola magnetycznego Choć ludzie od wieków wykorzystują ziemskie pole...
03-07-2013 Wyświetleń:5619 Ziemski magnetyzm Joanna Roszkowska-Remin
Artystyczna wizja ziemskiej magnetosfery w zderzeniu z wiatrem słonecznym. Źródło: NASA
03-07-2013 Wyświetleń:9243 Ziemski magnetyzm Joanna Roszkowska-Remin
