Jest bardzo ciepło. Morza osiągają najwyższy poziom w dziejach Ziemi. Bujnie rozwijają się w nich organizmy planktoniczne. Z pancerzyków tych organizmów powstają grube warstwy kredy piszącej. Na lądach, gdzie wciąż królują wielkie dinozaury, zakwitają pierwsze kwiaty. Idyllę kończy upadek asteroidy, po którym wymiera wiele grup roślin i zwierząt, zagładzie ulegają dinozaury i wielkie gady morskie.
Okres kredy został wydzielony w 1822 r., a jego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa creta, oznaczającego miękki drobnokrystaliczny wapień – kredę piszącą. Grube ławice tych skał powstały dzięki szybkiemu rozwojowi organizmów planktonicznych, głównie otwornic, których pancerzyki masowo opadały na dna ówczesnych mórz i oceanów.
Niezwykłe bogactwo fauny morskiej
W morzach kredowych nadal żyły formy archaiczne, typowe dla mezozoiku, takie jak amonity, belemnity i ogromne gady morskie, a w ich towarzystwie dynamicznie rozwijały się współczesne i nam odmiany ryb, krabów, jeżowców, koralowców sześciopromiennych oraz małży i ślimaków.
W stosunku do jury charakterystyczną zmianą było znaczne zmniejszenie się liczby ramienionogów i liliowców. Wyjątkowego znaczenia nabrały wówczas rudysty – małże o masywnych skorupach, dorastające do 1 m wysokości, które na rozległych obszarach tworzyły budowle rafowe.
Duże zróżnicowanie osiągnęły dominujące w dzisiejszych morzach ryby kościste, m.in. karpie, węgorze i ryby łososiowate. Największymi morskimi drapieżnikami, polującymi na głowonogi i ryby, pozostawały gady. Do końca kredy żyły wielkie, nawet 10-metrowe plezjozaury. Coraz rzadsze były jednak ichtiozaury i morskie krokodyle. Ich miejsce zaczęły zajmować ogromne morskie jaszczury mozazaury, osiągające 15 m długości.
Panowanie tyranozaurów
Do końca kredy na obszarach lądowych trwała era dinozaurów. Tworzące stada i opiekujące się potomstwem dinozaury roślinożerne, m.in. kaczodziobe i rogate, były głównym pożywieniem najgroźniejszych drapieżników wszechczasów – tyranozaurów (długość ciała – 13 m, wysokość – 4 m, długość czaszki 1, 5 m). Dorównywały im tylko lądowe krokodyle, które dorastały do 15 m. W przestrzeniach nad równinami szybowały i ptaki, i gady. Szacuje się, że rozpiętość skrzydeł największych latających gadów (pterozaurów) osiągała 12 m. Większość kredowych ptaków przypominała dzisiejsze ptaki brodzące, jak czaple albo żurawie, i żerowała nad brzegami zbiorników wodnych. Ssaki nadal stanowiły marginalną grupę zwierząt o niewielkich rozmiarach, lecz powoli ewoluowały. W kredzie powstały pierwsze torbacze i łożyskowce.
Pierwsze kwiaty
Największą zmianą na lądzie było pojawienie się pod koniec kredy roślin kwiatowych (okrytozalążkowych), które były reprezentowane nie tylko przez rośliny zielne z kwiatami, ale również przez rośliny drzewiaste. Jedną z powszechnych grup roślin kwiatowych były figowce. Mimo to nadal liczebnie dominowały rośliny nagozalążkowe, a wśród nich szpilkowe.
Wielkie wymieranie
Z końcem kredy nastąpił wielki kryzys w świecie organicznym. Wymarły wszystkie wielkie gady, a w morzach amonity i większość belemnitów. Jedną z przyczyn tego wydarzenia mógł być upadek asteroidy w rejonie Zatoki Meksykańskiej. Katastrofa ta wydarzyła się 65 mln lat temu. Średnicę asteroidy ocenia się na 10 km.
Atlantyk osiąga znaczne rozmiary
Pod koniec kredy Ameryka Południowa odłączyła się całkowicie od Afryki, a Australia od Antarktydy. Indie, będące wówczas osobnym kontynentem, rozpoczęły wędrówkę na północ, by wkrótce przyłączyć się do Azji. Ocean Atlantycki, który na początku kredy tworzył jedynie przesmyki pomiędzy kontynentami, z końcem tego okresu przybrał całkiem pokaźne rozmiary.
- Małż Cremnoceramus inconstans
- Szczypce raka
- Małże Exogyra couloni Defrance
- Jeżowiec Echinocorys sp.
dr Tatiana Woroncowa-Marcinowska
Państwowy Instytut Geologiczny
