Rozpoczyna się nowa era w dziejach ziemi - mezozoik. W świecie zwierząt dominację przejmują nowe linie ewolucyjne gadów. Na lądzie pojawiają się dinozaury, krokodyle i żółwie, a w morzach drapieżne plakodonty, notozaury i ichtiozaury. Z końcem triasu po ziemi zaczynają stąpać pierwsze małe ssaki. Zarysowują się początki rozpadu Pangei - ostatniego ziemskiego superkontynentu.
Nazwę trias (z greckiego τριάδος – trójdzielny), wprowadzoną w 1834 r., zawdzięczamy charakterystycznemu trójdzielnemu następstwu osadów występujących na terenie Niemiec.
W morzach wielkie gady wokół nowych raf
Po kryzysie permskim w świecie morskich bezkręgowców nastąpiły istotne zmiany. Znikły trylobity, koralowce czteropromienne i otwornice – fuzuliny. Za to intensywnie rozwijały się jeżowce, małże i ślimaki. Powoli odradzały się też amonitowate, pojawiły się ceratyty i amonity właściwe. W płytkich środowiskach prawdziwy renesans przeżywały znane od archaiku sinice – bakterie tworzące węglanowe maty stromatolitowe. Istotną rolę skałotwórczą odgrywały także liliowce Encrinus i Dadocrinus. W środkowym triasie zaczęły się odradzać rafy - z początku budowane przez gąbki i glony, a później przez nową grupę koralowców – współczesne i nam koralowce sześciopromienne.
Ważne zmiany nastąpiły u kręgowców. Wśród ryb, zarówno w wodach słonych, jak i słodkich dominowały promieniopłetwe oraz dwudyszne (mięśniopłetwe). W morzach pojawiły się wielkie drapieżne gady prowadzące ziemnowodny tryb życia, m.in. plakodonty (płaskozębne) opancerzone gady przypominające dzisiejsze żółwie, ponad dwumetrowe notozaury o wiosłowatych odnóżach i osiągające 23 metry długości rybie jaszczury – ichtiozaury. Towarzyszyły im masywne płazy tarczogłowe, o długości ciała do 5 m, zwane labiryntodontami. Najbogatsze europejskie stanowisko paleontologiczne z ich szczątkami znajduje się w Krasiejowie na Śląsku Opolskim.
Narodziny dinozaurów i ssaków
Podczas wielkiego wymierania na granicy permu i triasu wyginęła przeszło połowa rodzin gadów i płazów. Gatunki, które przetrwały, bardzo szybko ewoluowały i zajmowały nowe nisze. W późnym triasie pojawiły się pierwsze dinozaury, które szybko zróżnicowały się na ptasiomiednicze (Ornithischia) i gadziomiednicze (Saurischia). Jednak do końca triasu nie osiągnęły one gigantycznych rozmiarów – największe dorastały do 6 metrów. W konkurencji z innymi gadami i wielkimi płazami pomagały im odziedziczone po przodkach – tekodontach bardzo zaawansowane możliwości lokomotoryczne. Obok dinozaurów pojawiły się też pierwsze krokodyle, jaszczurki i żółwie. W późnym triasie doszło do bardzo ważnego wydarzenia – ze zmiennocieplnych gadów ssakokształtnych (terapsydów) wyewoluowały pierwsze ssaki, lecz przez kolejnych sto kilkadziesiąt milionów lat były one zwierzętami bardzo drobnymi o niewielkim znaczeniu dla ekosystemów.
Paprocie w cieniu benetytów i sagowców
Wśród roślin dominującą grupą były paprocie. Większość dużych form drzewiastych należała do roślin nagozalążkowych, które pojawiły się już w permie. Były to podobne do palm benetyty i sagowce oraz drzewa szpilkowe i miłorzębowe. Oprócz benetytów wszystkie te rośliny przetrwały do dzisiaj.
Zaczyna pękać Pangea
Na początku triasu, podobnie jak w permie, wszystkie bloki tektoniczne były połączone w jeden superkontynent Pangea. Spora część zasobów wody nadal była uwięziona w czapie lodowej na południu kontynentu, przez co utrzymywał się bardzo niski poziom wód oceanicznych. Pod koniec triasu Pangea zaczęła się powoli rozpadać na dwa wielkie bloki: Laurazję i Gondwanę, pomiędzy które wbił się klinem ocean Tetyda. Z czasem Gondwana wycofała się z obszaru bieguna południowego, co spowodowało zanik lądolodu.
dr Tatiana Woroncowa-Marcinowska
Państwowy Instytut Geologiczny