Palinologia jest nauką zajmującą się badaniem pyłków i zarodników. Początkowo badania przeprowadzano tylko na pyłku współczesnym, później zainteresowano się również starszymi osadami. Już w momencie pojawienia się pierwszych roślin na Ziemi możemy przeprowadzić tzw. analizę palinologiczną (jakościowym i ilościowym badaniu składu ziaren pyłku i zarodników) i wyciągać wnioski na temat wieku skały oraz klimatu na podstawie zespołów ówczesnej roślinności.
Palinologia pozwala odtworzyć i poznać historię roślinności. Wynikiem badań analizy pyłkowej jest diagram pyłkowy przedstawiający udział poszczególnych zanotowanych przez badacza rodzajów (taksonów)roślin w badanej próbce.
Diagram palinologiczny z jeziora Miłkowskie z wydzielonymi fazami wpływu człowieka (Madeja, J. et all. Integrated palynological and molecular analyses of late Holocene deposits fromLake Mi1kowskie (NE Poland): Verification of local human impact on environment. Quaternary International 220 (2010) 147–152)
Na podstawie diagramu palinologicznego możliwe jest odtworzenie roślinności oraz ustalenie jaki klimat panował w badanym przez nas czasie. Diagramy konstruuje i wykorzystuje się nie tylko w geologii, ale również w innych dziedzinach. Analizę palinologiczną wykonuje się na bieżąco w celu monitorowania stężenia pyłku w powietrzu, co jest bardzo ważne dla każdej osoby uczulonej na pyłki roślin (alergologia). Można również przeprowadzić analizę miodu, aby sprawdzić czy producent nas nie oszukał (melisopalinologia). Materiał palinologiczny można również wykorzystać w sprawach kryminalnych (palinologia kryminalistyczna). Nie jest to kluczowy dowód, jednak w połączeniu z innymi dowodami może okazać się bardzo użyteczny i doprowadzić do skazania lub uniewinnienia oskarżonego.
Pomimo licznych zastosowań wymienionych powyżej, analizę palinologiczną najczęściej stosują geolodzy. Najlepszym materiałem są osady czwartorzędowe pobrane z jeziora lub torfowiska. Dlaczego akurat takie? Ponieważ w większości przypadków sedymentacja odbywała się nieprzerwanie i mamy ciągły zapis tego co działo się w pobliżu jeziora od jego powstania aż do całkowitego wypełnienia. Jest to niezwykle istotne, gdy badamy zmiany klimatu. Podczas badania młodych osadów natykamy się również na kolejny poważny problem – człowiek. Nasz gatunek ma to do siebie, że lubi przekształcać otoczenie, w którym przebywa. Każde wylesianie, pojawienie się pól uprawnych i łąk do wypasu zwierząt – to wszystko powoduje ze jedne rośliny znikają, inne nagle rozprzestrzeniają się na niebywałą dotychczas skalę. Pojawiają się zupełnie nowe gatunki związane z działalnością człowieka (np. chaber bławatek, pszenica zwyczajna czy żyto zwyczajne).
Pyłek roślin z rodziny Compositae (Astrowate) widziany pod mikroskopem.
Palinologia jest nauką interdyscyplinarną i ma szerokie zastosowanie. Wymienione przykłady to tylko niewielka część tego czym zajmują się palinolodzy. Tam gdzie tylko ziarno pyłku czy zarodniki zachowają się (a są to elementy roślin bardzo odporne), stają się dodatkowym nośnikiem informacji i przyczyniają się do wzbogacenia wiedzy na temat otaczającego nas świata.
