Dolina Wisłoka jest kolebką światowego przemysłu naftowego. Są tu najstarsze na świecie kopalnie ropy naftowej, np. w Bóbrce, Krośnie i Turzym Polu, wkomponowane w malowniczy krajobraz pogórza karpackiego, z licznymi odsłonięciami skał fliszowych i zabytkami kultury łemkowskiej.
Przełom Wisłoka w Rudawce Rymanowskiej. Fot. M. Bieńkowska-Wasiluk
Rzeka Wisłok wije się pomiędzy pagórami Beskidu Niskiego, Pogórza Bukowskiego, Dołów Jasielskich i Pogórza Dynowskiego. Tereny te słyną z wielu naturalnych odsłonięć oraz kamieniołomów skał fliszowych. W przełomie Wisłoka w rejonie Rudawki Rymanowskiej odsłania się Ściana Olzy, największa w polskich Karpatach odkrywka łupków menilitowych. A dlaczego Dolina Wisłoka zwana jest Polskim Teksasem? Bo jest kolebką światowego przemysłu naftowego. To właśnie tu, w Dolinie Wisłoka, a dokładnie w Bóbrce, powstała pierwsza na świecie kopalnia ropy naftowej, założona w XIX wieku przez Ignacego Łukasiewicza. Dziś utworzony na terenie kopalni skansen jest atrakcją turystyczną na skalę międzynarodową i przyciąga rokrocznie tysiące osób. Skansen ten będzie jedną z głównych, ale z pewnością nie jedyną, atrakcją projektowanego w Dolinie Wisłoka geoparku.
Lokalizacja
W ujęciu:
- geograficznym (wg Kondrackiego) - Beskid Niski, Kotlina Jasielsko-Sanocka (Doły Jasielskie) oraz Pogórza: Strzyżowskie, Dynowskie, Bukowskie i Jasielskie
- geologicznym – Karpaty zewnętrzne (fliszowe), jednostki: magurska, dukielska, śląska, podśląska i skolska
- administracyjnym - województwo podkarpackie, powiat krośnieński (gminy: Dukla, Chorkówka, Miejsce Piastowe, Iwonicz-Zdrój, Rymanów, Korczyna, Wojaszówka, Krosno, Krościenko Wyżne, Jedlicze, Jaśliska), jasielski (gmina Jasło), brzozowski (Jasienica Rosielna, Haczów, Brzozów, Domaradz), strzyżowski (Niebylec, Strzyżów); sanocki (gmina Besko)
Mapa projektowanego geoparku Dolina Wisłoka – Polski Teksas
Geologia
Rys historyczny
W jurze i kredzie (200-66 mln lat temu) obszar karpacki nie stanowił jeszcze łańcucha górskiego. Osady, które dziś tworzą góry, gromadziły się wówczas w rozległym zbiorniku morskim. Powstawały w nim głównie piaskowce i łupki, nazywane osadami fliszowymi.
Bujnie rozwijające się w zbiorniku karpackim glony i plankton dostarczały tak dużych ilości materii organicznej, że osadzające się na jego dnie osady stały się skałami macierzystymi dla ropy naftowej. Są nimi ciemne łupki kredowe (cieszyńskie, wierzowskie i lgockie), występujące np. w Węglówce i Domaradzu, paleoceńskie (istebniańskie) z Czarnorzek, oligoceńskie, menilitowe np. z Rudawki Rymanowskiej i Rogów. Natomiast skałami zbiornikowymi, w których powstały większe nagromadzenia ropy naftowej, są gruboławicowe piaskowce posiadające pory i szczeliny umożliwiające migrację oraz akumulację płynów i gazów złożowych. Należą do nich piaskowce dolnokredowe (grodziskie i lgockie), np. w Krasnej i Domaradzu, kredowo-paleoceńskie (istebniańskie) i eoceńskie (ciężkowickie), m.in. w Odrzykoniu i Komborni.
Dopiero w miocenie (około 20 mln lat temu) zbiornik karpacki zamknął się pod wpływem nacisku od południa kontynentu afrykańskiego, a skały z dna morza zostały wypiętrzone, sfałdowane i przemieszczone około 50 km ku północy.
Na północny obszar geoparku w okolice Niebylca dotarł z północy i osadził gliny, lądolód skandynawski zlodowaceń południowopolskich.
