Jeszcze 15 mln lat temu Góra Św. Anny była dymiącym wulkanem, podobnym do Wezuwiusza. Dziś jest jednym z ważniejszych punktów geoturystycznych w Polsce. W bliskim otoczeniu góry znajdują się ciekawe typy skał, skamieniałości, przejawy metamorfizmu, działalności wód i lodowców.
Główną osią geoparku są dwa kamieniołomy – wapieni w Ligocie Dolnej i nefelinitów na Górze Św. Anny, oddalone od siebie o około 10 km. Ścieżka edukacyjna prowadzi przez odsłonięcia skał i nieczynne kamieniołomy, reprezentują one utwory od dolnego triasu (o wieku 250 mln lat) do współczesnych. Nawet krótka wycieczka wokół szczytu Góry Św Anny umożliwia turystom spojrzenie w przyszłość naszej planety poprzez pryzmat procesów, które kształtowały jej środowisko w przeszłości.
Lokalizacja
W ujęciu:
- geograficznym (podział Kondrackiego) - makroregion Wyżyna Śląska, mezoregion Chełm
- geologicznym (jednostki strukturalne) - morawsko-śląskie pasmo fałdowo-nasuwcze, niecka opolska, monoklina przedsudecka
- administracyjnym - województwo opolskie, powiaty: strzelecki i krapkowicki, gminy: Leśnica, Gogolin, Strzelce Opolskie, Zdzieszowice i Ujazd
Uproszczona mapka Geoparku Góra Św. Anny. Rys. R. Sikora
O utworzeniu geoparku
Góra Św. Anny i jej okolice, z uwagi na skupienie na stosunkowo niewielkim obszarze różnorodnych zjawisk geologicznych, jest jednym z ważniejszych punktów geoturystycznych w Polsce. Podstawą do nadania przez Ministerstwo Środowiska temu rejonowi rangi geoparku krajowego, było opracowanie zrealizowane przez Oddział Górnośląski Państwowego Instytutu Geologicznego pt. „Geopark Góra Św. Anny – udokumentowanie i propozycja jego ochrony”. Przedstawiono w nim wyniki badań i obserwacji poczynionych podczas prac terenowych i laboratoryjnych, wykonywanych w latach 2008–2010 przez: Pawła Woźniaka (kierownika projektu), Rafała Sikorę, Krzysztofa Lasonia, Marka Markowiaka, Janusza Haisiga (Oddział Górnośląski PIG-PIB w Sosnowcu); Joachima Szulca (Instytut Nauk Geologicznych UJ w Krakowie) oraz Hansa Hagdorna (Muschelkalkmuseum Ingelfingen).
Otwarcie geoparku
Wybrane geostanowiska
Odsłonięcie nefelinitów przy bazylice św. Anny
Naszą opowieść rozpoczynamy w momencie, gdy fałdujące się i nasuwające od południa Karpaty obciążyły swoją ogromną masą sztywne skały budujące obszar Śląska. Spowodowało to ich ugięcie i głębokie, dochodzące nawet do 50 km spękanie. Na to tylko czekała ukryta w otchłani Ziemi gorąca magma...
Pierwsze potoki lawy wypłynęły na powierzchnię obecnej Góry Św. Anny około 27 mln lat temu. W okresie tym skały triasowe przykryte były kilkudziesięciometrową pokrywą osadów kredowych. To właśnie na nich spoczęła podstawa rodzącego się wulkanu. W dwóch odsłonięciach zlokalizowanych przy bazylice widoczne są doskonale pięcio- lub sześcioboczne regularne słupy nachylające się pod kątem około 30o. Ich średnica jest różna, średnio zawiera się w granicach 15–30 cm. To seryjne spękania powstające w wyniku stygnięcia law wulkanicznych, czyli termiczny cios słupowy. Bezpośrednio przy schodach do bazyliki zapadają na północ, a w mniejszej odkrywce, kierunek zapadania jest przeciwstawny – południe. Zmianę azymutu obserwuje się w stosunkowo niewielkiej odległości – 20 m. Zjawisko to jest typowe dla głębszych części przewodu wulkanicznego, którym płynna lawa podnosi się ku kraterowi z położonego w głębi Ziemi zbiornika magmy. To właśnie w takim miejscu teraz jesteśmy. Dzięki erozji, wiedzy i wyobraźni, możemy bezpiecznie zajrzeć do wnętrza gorącego wulkanu...
Muszlowiec terebratulowy
Duży fragment zlepu muszlowego, wystawiony przy siedzibie Parku Krajobrazowego „Góra Św. Anny”, znaleziono w najwyższych partiach kamieniołomu Amfiteatr. Płyta skalna o powierzchni 1,38 m2 pochodzi z wychodni warstw terebratulowych (terebratule należą do ramienionogów, są to drobne morskie bezkręgowce, podobne z wyglądu do małży). Muszlowiec ten uformował się w czasie gwałtownego sztormu. Niezniszczone i grube muszle bezkręgowców świadczą o ich krótkim transporcie. Część fauny, w wyniku silnego falowania, została pogrzebana na miejscu, a pokruszony detrytus muszlowy mógł być przeniesiony przez prądy sztormowe. Osadzony po sztormie materiał szkieletowy utworzył bruk muszlowy, umożliwiający rozwój kolejnych organizmów kolonizujących niedostępne wcześniej miękkie i niestabilne dno. W zespole faunistycznym dominują ramienionogi Coenothyris vulgaris (około 90%) oraz liczne ostrygopodobne Umbrostrea crista-difformis. Resztę stanowią małże Plagiostoma striatum, Plagiostoma lineatum i inne. Sporadycznie spotykane są człony łodyg liliowców (Holocrinus) oraz fragmenty jeżowców – kolce i części pancerza. Organizmy te zasiedlały strefę ciepłego i w miarę płytkiego, dość dobrze natlenionego morza na głębokości kilkudziesięciu metrów.
