Łuk Mużakowa to jedna z najpiękniejszych na świecie moren czołowych, spiętrzona pod naporem lodowca. Turystycznymi atrakcjami parku są wyrobiska górnicze z XIX i XX wieku i kwaśne jak ocet, różnokolorowe jeziorka.
Łuk Mużakowa jest specyficzną strukturą glacitektoniczną - spiętrzoną pod naporem lodowca moreną czołową, która w skali Europy Środkowej wyróżnia się z uwagi na kształt i stan zachowania. Powstała ona w efekcie wieloetapowego oddziaływania lądolodu podczas zlodowaceń południowo- i środkowopolskich. Całkowita powierzchnia łuku jako formy morfologicznej wynosi około 170 km2, z czego w Polsce znajduje się 75 km2, w Brandenburgii 54 km2, a w Saksonii 41 km2. Należy zaznaczyć, że w odniesieniu do innych struktur geologicznych tego typu nie jest to forma zbyt duża. Szczególną uwagę zwraca nie jej rozmiar, ale bardzo regularny kształt, widoczny na mapach topograficznych i zdjęciach satelitarnych w formie podkowy otwartej ku północy, o rozpiętości ramion wynoszącej nieco ponad 20 km. Podobne wymiary ma głębokość łuku, będącego odzwierciedleniem jęzora lodowcowego.
Model zaburzeń glacitektonicznych ilustrujący powstanie moreny Łuku Mużakowa. Rys. Manfred Kupetz
Dzięki swej unikalnej formie morfologicznej i charakterystycznej budowie wewnętrznej, podkreślonej specyficznym ułożeniem pokładów węgla brunatnego, Łuk Mużakowa od dawna był przedmiotem badań geologów. Wielu informacji o jego budowie wewnętrznej uzyskano na podstawie prac wiertniczych, a następnie robót górniczych. W obrębie licznych glacitektonicznych struktur fałdowych i łuskowych rozpoznano wiele złóż węgla brunatnego i towarzyszących im piasków, iłów ceramicznych oraz piasków szklarskich. Podziemna i odkrywkowa eksploatacja węgla brunatnego trwała tu od połowy XIX do drugiej połowy XX wieku. Obecnie na obszarze Łuku Mużakowa obok naturalnych form terenu o genezie lodowcowej widoczne są liczne ślady przemysłu wydobywczego, z których najbardziej charakterystyczne jest występowanie antropogenicznych zbiorników wodnych. Zatem oprócz naturalnego krajobrazu polodowcowego możemy tutaj obserwować współczesne procesy przemian środowiskowych, jakie zachodzą na terenie pogórniczym.
Lokalizacja
W ujęciu:
- geograficznym (podział Kondrackiego) – makroregion: Wzniesienia Łużyckie, mezoregion: Wał Mużakowski
- geologicznym (jednostki strukturalne) – ciąg wzniesień morenowych na monoklinie przedsudeckiej w pasie miejscowości Tuplice, Trzebiel i Łęknica po stronie polskiej oraz Weißwasser i Döbern po stronie niemieckiej
- administracyjnym – w Niemczech landy Saksonia (powiat Görlitz) i Brandenburgia (powiat Spree-Neiße), w Polsce województwo lubuskie (powiat żarski)
Mapa Europejskiego Geoparku Łuk Mużakowa
O utworzeniu geoparku
W Polsce Łuk Mużakowa został objęty ochroną prawną w 2001 roku w formie parku krajobrazowego o powierzchni 18 200 ha. Dzięki staraniom polskiego i niemieckiego Stowarzyszenia Geopark Łuk Mużakowa, w roku 2006 Łuk Mużakowa uzyskał certyfikat jako siódmy narodowy geopark Niemiec, a w roku 2009 jako pierwszy narodowy geopark Polski (Krajowy Geopark Łuk Mużakowa). Podstawą do utworzenia geoparku były walory geologiczne, przyrodnicze, krajobrazowe oraz związane z nimi dziedzictwo kulturowe. Od września 2011 roku polsko-niemiecki obszar Łuku Mużakowa ma status transgranicznego Geoparku stowarzyszonego w Europejskiej Sieci Geoparków posiadających wsparcie UNESCO (zobacz certyfikat). Decyzję o utworzeniu geoparku europejskiego należy interpretować jako promocję sposobu zagospodarowania i użytkowania terenu, bazującego na wykorzystaniu dziedzictwa geologicznego, przyrodniczego i kulturowego. Cele geoparku są realizowane przez lokalne organizacje i samorządy terytorialne oraz przedsiębiorstwa turystyczne, których działania koordynują polskie i niemieckie stowarzyszenia o nazwie Geopark Łuk Mużakowa.
Atrakcje turystyczne
Wyróżnikiem Europejskiego Geoparku Łuk Mużakowa jest specyficzny krajobraz polodowcowy i pogórniczy. Na jego obszarze znajduje się także wiele świadectw rozwoju przemysłowego w XIX i XX wieku. Obok fragmentów budowli i wyrobisk górniczych są to również parki ogrodowe, których najlepszym przykładem jest Park Mużakowski założony przez księcia Pücklera - po stronie niemieckiej w Bad Muskau, a po stronie polskiej w Łęknicy. Obiekt ten jest wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO i stanowi przykład najwybitniejszych osiągnięć europejskiej architektury ogrodniczej dziewiętnastego stulecia. Równie interesujący jest Park Rododendronów w Kromlau z obiektami architektury ogrodowej wykonanymi z łużyckich słupów bazaltowych.
