Odsłonięcia skalne na obszarze geoparku umożliwiają poznanie wielu skał metamorficznych i magmowych oraz składających się na nie minerałów, a także zjawisk geologicznych dokumentujących spektakularne wydarzenia, które zdarzyły się tu podczas ostatnich 500 milionów lat.
Powołanie do życia geoparku krajowego na obszarze Karkonoskiego Parku Narodowego wraz z otuliną odzwierciedla nie tylko niepowtarzalne walory geologiczne oraz geomorfologiczne Karkonoszy, wyróżniające ten masyw na tle pasa gór średnich Europy i dobrze udokumentowane w dziesiątkach publikacji naukowych, ale także konsekwentnie, latami prowadzoną przez Karkonoski Park Narodowy oraz inne instytucje szeroko zakrojoną działalność popularyzującą dziedzictwo Ziemi i przyrodę nieożywioną tych gór. Certyfikat geoparku krajowego „Karkonoski Park Narodowy z otuliną" został podpisany 10 września 2010 roku.
Lokalizacja
W ujęciu:
- geograficznym (podział Kondrackiego) - Sudety Zachodnie
- geologicznym (jednostki strukturalne) - masyw karkonosko-izerski
- administracyjnym - województwo dolnośląskie, powiat jeleniogórski (gminy: Szklarska Poręba, Piechowice, Jelenia Góra, Podgórzyn, Karpacz, Kowary), powiat kamiennogórski (gmina Lubawka)
Uproszczona mapka geoparku
Budowa geologiczna
O bogactwie budowy geologicznej geoparku karkonoskiego stanowi zarówno zróżnicowanie występujących w nim odmian skalnych, jak i bogactwo zależności pomiędzy nimi. Naturalne odsłonięcia skalne na obszarze geoparku pozwalają na zapoznanie się z wieloma rodzajami skał metamorficznych i magmowych oraz składających się na nie minerałów, a także ze zjawiskami geologicznymi dokumentującymi różnego typu spektakularne wydarzenia, które zdarzyły się tu w głębi lub na powierzchni Ziemi podczas ostatnich 500 milionów lat. Trzon budowy geologicznej Karkonoszy stanowi intruzja granitowa wieku karbońskiego, o wieku ok. 330-310 milionów lat, wraz ze skałami metamorficznymi jej osłony. Wchodzą one w skład dużej jednostki geologicznej znanej pod nazwą masywu karkonosko-izerskiego. Wśród skał metamorficznych występują m.in. łupki łyszczykowe, gnejsy, amfibolity, wapienie krystaliczne i twarde hornfelsy (odsłaniające się m.in. na szczycie Śnieżki).
W Karkonoszach spotkać można również skały osadowe – stare karbońskie zlepieńce w Grzbiecie Lasockim), ale też i młode głazowiska, rumosze skalne i żwiry plejstoceńskie oraz niemal współczesne, holoceńskie torfy i osady potoków górskich. W metamorficznych skałach Karkonoszy zapisane są interesujące wydarzenia z historii Ziemi, takie jak kolizja kontynentów po zamknięciu oceanu we wczesnym karbonie i związane z nią nasunięcia potężnych mas skalnych w postaci płaszczowin oraz powstanie gór o rozmiarach być może dzisiejszych Himalajów (odzwierciedlone m.in. w strukturach fałdowych skał budujących Sowią Dolinę oraz w składzie budujących skały minerałów). Natomiast w granitach opisane zostały różnorodne struktury dokumentujące procesy płynięcia nieskonsolidowanej jeszcze granitowej magmy oraz zastygania krzepnącego plutonu. Należą do nich szliry biotytowe, linijnie ułożone wydłużone kryształy skaleni oraz żyły aplitowe i kwarcowe, łatwe do zaobserwowania m.in. w obrębie granitowej kopuły Góry Chojnik.
Masyw Karkonoszy należy do najciekawszych mineralogicznie obszarów Europy. W granicie karkonoskim i skałach jego osłony występuje wiele minerałów, które od wieków były obiektem zainteresowań człowieka. Na obszarze Karkonoszy (polskich i czeskich) naliczono ponad 150 przejawów mineralizacji oraz zidentyfikowano 230 minerałów. Opisano stąd po raz pierwszy w świecie pięć gatunków minerałów, a być może niedługo pojawią się następne takie opisy.
Doskonałe odsłonięcie terenu oraz stosunkowo łatwa dostępność poszczególnych wystąpień mineralnych pozwalają na ich poznanie w szerszym kontekście geologicznym. Najważniejsze wystąpienia minerałów (np. ametystu w Złotych Jamach) zawdzięczają swą genezę zjawiskom krystalizacji magmy, która dała początek granitom karkonoskim, a zwłaszcza późnym etapom intruzji, w tym jej oddziaływaniu termicznemu na skały osłony. Przez wieki bogactwa mineralne Karkonoszy wykorzystywane były przez lokalne górnictwo i związane z nim gałęzie przemysłu, po których do dzisiaj pozostały liczne ślady w formie powierzchniowych i podziemnych wyrobisk, jak np. sztolnie w dolinie Jedlicy czy w Sowiej Dolinie. Spore znaczenie odegrały też karkonoskie stanowiska mineralogiczne w rozwoju oraz popularyzacji mineralogii, z czym wiązał się rozwój - poczynając od wieku XIX – aktywności społecznej, zwanej dzisiaj geoturystyką.
Karkonosze odegrały dużą rolę w dziejach kultury, będąc przedmiotem wielorakiej inspiracji artystycznej i tematem dzieł literatury, malarstwa, a później też fotografiki oraz filmu. Tworzyli tutaj m.in. niemiecki pisarz, noblista Gerhardt Hauptmann, poeta Jan Sztaudynger i malarz Vlastimil Hofman. Karkonosze stanowiły i stanowią także fenomen przyrodniczy, ludzkie obcowanie z którym wpływało na styl życia i gospodarowania oraz inspirowało od dawna kulturę ludową, z jej specyficznym sudeckim stylem budownictwa, folklorystycznymi wierzeniami, mitami i przesądami, jak też zmieniające się w czasie sposoby widzenia i interpretacji krajobrazu tych gór, oraz styl i motywację uprawiania turystyki górskiej.
